İNSÜLİN DİRENCİ VE BESLENMEYE OLAN ETKİSİ

İnsülin Nedir?

    İnsülin, pankreasta üretilen bir hormondur ve metabolizmanın doğru çalışması için çok önemlidir.

İnsülin Direnci Nedir?

    Öğünler  sonrasında sindirim sistemi içerisinde besinlerde bulunan büyük yapılı karbonhidratlar glikoza parçalanır ve emilerek kan dolaşımına verilir. Glikoz, kan şekeri olarak bilinir. İnsülin hormonu kan dolaşımındaki şekerin hücreler tarafından alınmasını ve enerji üretimi amacıyla kullanılmasını sağlar.

    İnsülin direnci, insan vücudunun kaslarında, yağında ve karaciğerinde bulunan hücrelerin insüline doğru şekilde tepki veremediği ve bu nedenle enerji için kandaki glikozu kullanmadığı durumdur. Pakreas, kanda artan glikoz seviyesini telafi etmek ve hücrelerde oluşan direnci kırmak için sürekli daha fazla insülin üretir. Bu da zamanla kan şekeri seviyesinin yükselmesine neden olur.

    İnsülin direnci, ortalama her üç insandan birinde görülür ve obezite, hipertansiyon, yüksek kolesterol, tip 2 diyabet, koroner kalp hastalığı, polikistik over sendromu ve kanser gibi tıbbi sorunlara yol açabilir.

Nedenleri

• Genetik Faktörler: Ailede insülin direnci veya tip 2 diyabet varsa bireyde insülin direnci riski artmaktadır.
• Çevresel Faktörler: Egzersizden uzak, hareketsiz bir yaşam tarzı ve fazla kalori içeren diyetle beslenme insülin direncinin gelişimine katkıda bulunmaktadır.
• Özellikle karın bölgesinde yağlanma şeklinde görülmesi
• Obezite
• Karbonhidrat ağırlıklı diyet
• Gestasyonel diyabet
• Alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması hastalığı ve polikistik over sendromu gibi sağlık koşulları
• Sigara içme
• İleri yaş, özellikle 45 yaş sonrası
• Cushing Sendromu ve akromegali gibi hormonal bozukluklar
• Steroidler, antipsikotikler ve HIV ilaçları gibi ilaçlar
• Uyku apnesi gibi uyku sorunları

Belirtileri 

• Cilde renk veren pigmentlerin artışından ötürü koyulaşma
• Deride yumuşama
• Hızlı ve aşırı kilo alma
• Kilo vermede sıkıntı yaşama
• Adet düzensizliği
• Aşırı tüylenme
• Kendini enerjisiz hissetme, sabahları yorgun kalkma
• Yemeklerden sonra uyku basması
• Konsantrasyon ve algılama güçlüğü
• Soğuk terleme ve üşüme
• Vücut direncinde azalma
• Hızlı yeme, sık ve çabuk acıkma
• Baygınlık hissi
• Tatlı krizleri
• Elde ayakta titreme
• "Az yediğim halde kilo veremiyorum" tarzı şikâyetler

Tanı

 Doktor öncelikle bireyin ailesinin tıbbi geçmişini sorgular. Sonrasında boy, kilo ölçümünü yaparak vücut kitle indeksini (BKİ) hesaplar. Tansiyonunu ölçer. Sonrasında kan testleri yapılır:

• Açlık Plazma Glikoz Testi: 8 saat açlıktan sonra kan değeri ölçülür.
• Oral Glikoz Tolerans Testi: Açlık glikoz testinden sonra şekerli çözelti içilir ve 2 saat sonra bu kan testi yapılır.
• HbA1C Testi: Son 2-3 aydaki ortalama kan şekeri düzeyini gösterir.

Tedavi

    İnsülin direncinin tedavisinde doktor uygun görürse ilaç tedavisine başlanır. Bunun dışında yaşam tarzı değişikliği insülin direncinin tedavisi gerçekleşir. 

1. Beslenme Tedavisi: 

• Öncelikle tüm şeker ve şekerli besinlerden uzak durmalıyız. (bal, pekmez, reçel, marmelat, çikolata...)
• Börekler, kurabiyeler, kekler, yaş pastalar gibi içinde beyaz un içeren besinlerden uzak durmalıyız. Ekmek tercihimiz tam buğday, kepekli, çavdar ekmeği olmalıdır.
• Margarin, tereyağ, iç yağ gibi katı yağlardan uzak durmalıyız. Yağ tercihimiz ayçiçek, zeytinyağ...ndan yana olmalıdır.
• Gazozlar, kolalar, hazır meyve suları, taze sıkılmış meyve suları, hoşaf, kompostadan uzak durmalıyız. Meyvenin kendisini tüketmeliyiz.
• Salam, sosis, sucuk, pastırma gibi işlenmiş ürünlerden uzak durmalıyız.
• Sakatatlardan uzak durmalıyız.
• Bazı besinlerin aynı özellikteki diğer besinlere göre kan şekerini hızlı yükseltici etkisi vardır. Bu besinler patates, pirinç, muz, havuç, üzüm, incir, kuru meyve, kavun, karpuz, hurmadır. Bu besinlerden uzak durmalıyız.
• 3 ana ve 3 ara öğün tüketmeye özen göstermeliyiz. Ara öğünlerde meyve+süt/yoğurt/ayran/kefir tercih edebiliriz.
• Kızartmalardan uzak durmalıyız. Haşlama, ızgara, fırında pişirme tüketmeliyiz.
• Kurubaklagiller posa içeriği ve oligosakkarit olmalarından dolayı kan şekerini fazla yükseltmezler. Haftada 1 veya 2 defa tüketmeliyiz
• Sebze yemeklerini alışkanlık haline getirmeliyiz ve bir öğünümüzde çorba ve salata mutlaka olmalıdır.
• İnsülin direnci olan birey fazla kilolu ise ideal kilosuna gelmelidir. İdela kilo için şok diyetler ya da aralıklı oruç uygulanmamalıdır. Ayda iki ya da 4 kilo verecek şekilde diyet programı düzenlenmelidir.

2. Fiziksel Aktivite: Düzenli fiziksel aktivite insülin direncinin oluşmasını engellediği gibi insülin direncinin de normale dönmesini sağlar. Bu yüzden günde en az 30 dakika yürüyüş yapmalıyız.

Bunun dışında günde 2-2.5 litre su içmeliyiz ve günde 6-8 saat uyumalıyız.